خسارت همگانی ( General Average ) چیست؟
خسارت همگانی چگونه اعمال می‌شود؟
در شرایط اضطراری دریایی، ناخدای کشتی ممکن است تصمیم بگیرد بخشی از محموله یا تجهیزات کشتی را برای نجات کل کشتی و محموله‌ها قربانی کند. این تصمیم باید با هدف حفظ منافع مشترک و بر اساس منطق و اراده آگاهانه اتخاذ گردد. پس از چنین اقدامی، تمامی ذینفعان سفر دریایی (مالک کشتی، صاحبان کالا و بیمه‌گران) موظف به مشارکت در جبران خسارت به نسبت ارزش دارایی‌های خود هستند. اگر در یک سفر دریایی اقدامی غیرعادی انجام شود یا هزینه‌ای با توجیه منطقی و برای جلوگیری از نابودی سایر اموال صرف گردد، زیان حاصل میان طرف‌های درگیر به‌طور عادلانه تقسیم خواهد شد. علت اصلی معرفی خسارت همگانی، شرایط بحرانی‌ای بود که در آن ایمنی کشتی، خدمه و محموله به خطر افتاده بود. در چنین شرایطی، خدمه کشتی با تصمیمی دشوار روبه‌رو هستند. آن‌ها باید برای حفظ منافع صاحبان محموله و کشتی، اقدام مناسبی انجام دهند. اما در این شرایط اضطراری، محدودیت زمانی فرصت بررسی دقیق برای انتخاب محموله‌ای که باید تخلیه شود را از آن‌ها می‌گیرد.
حادثه‌های خسارت عام
بسیاری تصور می‌کنند که برای اعلام خسارت عام، حتماً باید محموله‌ای به دریا انداخته شود، اما این باور صحیح نیست. هر حادثه‌ای که کاپیتان کشتی را مجبور به فداکاری غیرعادی برای حفظ ایمنی کشتی و تمام آنچه درون آن است کند، می‌تواند مشمول خسارت همگانی شود.
نمونه‌هایی از فداکاری غیرعادی در خسارت همگانی:
1. مقابله با آتش‌سوزی:
- اگر برای مهار آتش لازم باشد به کشتی آسیب وارد شود و آتش از طریق آن کنترل گردد، هر محموله‌ای که مستقیماً به دلیل این اقدام آسیب ببیند، فداکاری غیرعادی محسوب می‌شود.
- اما محموله‌ای که مستقیماً در اثر خود آتش‌سوزی از بین برود، تحت خسارت همگانی قرار نمی‌گیرد و به‌عنوان ادعای خسارت خاص (Particular Average) علیه بیمه‌گر مطرح خواهد شد.
2. افزایش سرعت موتور برای نجات کشتی از به گل نشستن:
- در صورتی که برای رهاسازی کشتی از گل‌گرفتگی، موتور با سرعت بالا کار کند و این باعث مصرف سوخت اضافی و آسیب به ماشین‌آلات شود، این موارد به‌عنوان فداکاری غیرعادی در جنرال اورج (General Average) محسوب خواهند شد؛ زیرا بدون این اقدام، سفر دریایی ممکن بود از بین برود.
شرط اساسی برای اعمال خسارت همگانی (General Average):
- سفر دریایی باید حفظ شود. اگر کشتی غرق شود و نجاتی صورت نگیرد، خسارت همگانی اعلام نخواهد شد، زیرا در این حالت، سفر «از خطر نجات نیافته است.»
مقررات خسارت عام
مقررات خسارت عام طبق قوانین یورک-آنتورپ ۱۹۹۴ را می‌توان به‌صورت ساده‌تر این‌گونه بیان کرد:
1. یک خسارت تنها در صورتی مشمول جنرال اورج می‌شود که دلیل آن یک فداکاری غیرمعمول باشد یا این اقدام منطقی و در راستای تأمین ایمنی مشترک برای حفظ اموال درگیر در حادثه انجام شود. به‌عنوان مثال، واژگونی کشتی در اثر شرایط نامساعد جوی یا جابه‌جایی محموله که منجر به عدم تعادل شدید کشتی شود.
2. اگر دو یا چند کشتی که در یک عملیات تجاری به‌صورت یدک‌کشی یا هل دادن درگیر هستند، برای حفظ ایمنی کشتی و محموله مجبور به جداسازی شوند، این اقدام تحت خسارت همگانی قرار می‌گیرد.
3. خسارت عام تنها برای خساراتی اعمال می‌شود که مستقیماً با ارزش مادی محموله یا کشتی مرتبط باشند. هرگونه ادعایی که ناشی از تأخیر، کاهش ارزش بازار یا زیان‌های غیرمستقیم باشد، مشمول خسارت عام نمی‌شود.
4. تقسیم هزینه‌ها در خسارت همگانی نباید بر اساس مقصر بودن طرفین انجام شود. ریسک باید به‌طور برابر بین همه طرف‌ها توزیع شود. با این حال، اگر اقدام یکی از طرفین مستقیماً منجر به خسارت شده باشد، امکان پیگیری قانونی علیه آن وجود دارد.
5. متخصصان تنظیم خسارت (Average Adjusters) افرادی یا نهادهایی هستند که مسئول رسیدگی به ادعاهای ناشی از جنرال اورج هستند. طرفین باید درخواست خود را حداکثر طی ۱۲ ماه از تاریخ پایان توافق دریانوردی مشترک به آن‌ها اعلام کنند. در صورت عدم دریافت این اطلاعیه، تنظیم‌کنندگان خسارت بر اساس اطلاعات موجود تصمیم‌گیری خواهند کرد.
6. خسارات ناشی از آب، از جمله تخریب ناشی از به گل نشستن عمدی یا غرق کردن یک کشتی در حال سوختن برای مهار آتش، در خسارت همگانی محاسبه می‌شوند. با این حال، خسارت ناشی از دود یا حرارت آتش در این دسته قرار نمی‌گیرد.
7. اگر عملیات نجات برای جلوگیری از نابودی محموله یا کاهش آسیب‌های زیست‌محیطی انجام شود، هزینه‌های این عملیات و پرداخت‌های مربوط به تیم‌های نجات در خسارت همگانی محاسبه خواهند شد.
8. در صورتی که کشتی به گل نشسته باشد و خطر آسیب به محموله وجود داشته باشد، تلاش برای شناورسازی مجدد آن قابل قبول است. اما اگر در این فرایند آسیب به دیگ‌های بخار یا ماشین‌آلات کشتی وارد شود، این خسارت در خسارت عام لحاظ خواهد شد.
9. زیان ناشی از کرایه حمل که مالک کشتی به دلیل از بین رفتن یا آسیب محموله متحمل شده است، باید در خسارت همگانی لحاظ شود.
نقش شرکت‌های کشتیرانی در خسارت همگانی
پس از وقوع حادثه و تصمیم به اعمال خسارت همگانی، شرکت‌های کشتیرانی باید گزارشی جامع از حادثه تهیه و به تمامی ذینفعان ارائه کنند. سپس، یک ارزیاب خسارت همگانی تعیین می‌شود تا میزان دقیق خسارت و سهم هر ذینفع را محاسبه کند. این فرایند ممکن است زمان‌بر باشد و به همکاری نزدیک میان تمامی طرف‌ها نیاز داشته باشد.
شرکت‌های کشتیرانی نقش حیاتی در مدیریت و اجرای فرایند خسارت همگانی دارند. در صورت بروز حادثه‌ای که منجر به اعلام خسارت همگانی می‌شود، شرکت‌های کشتیرانی باید به‌صورت شفاف و کارآمد با صاحبان بار و سایر ذینفعان ارتباط برقرار کنند. اگر کشتی در طول سفر اقدام مربوط به خسارت همگانی را انجام داده باشد، هنگام ورود به بندر اصطلاحاً گفته می‌شود که کشتی «تحت خسارت همگانی» (UNDER AVERAGE) است.
مراحل کلیدی در این فرایند عبارت‌اند از:
- اطلاع‌رسانی فوری پس از اقدامات لازم توسط کاپیتان کشتی: پس از وقوع حادثه، شرکت کشتیرانی موظف است به‌سرعت تمامی ذینفعان، از جمله صاحبان بار، بیمه‌گران و مقامات مربوطه را مطلع کند تا هماهنگی‌های لازم برای مدیریت بحران انجام شود.
- ارائه مستندات و گزارش‌ها: شرکت کشتیرانی باید گزارشی جامع از حادثه، شامل جزئیات واقعه، اقدامات انجام‌شده و دلایل تصمیم‌گیری برای اعلام خسارت همگانی تهیه و در اختیار ذینفعان قرار دهد.
- همکاری با ارزیاب خسارت: شرکت کشتیرانی با تعیین یک ارزیاب خسارت همگانی مستقل، به ارزیابی دقیق خسارت و تعیین سهم هر ذینفع کمک می‌کند. همکاری نزدیک با ارزیاب برای تسریع در فرایند ضروری است.
- تسهیل ارتباطات: شرکت کشتیرانی باید به‌عنوان واسط بین ذینفعان عمل کرده و اطلاعات لازم را به‌صورت منظم و شفاف در اختیار آن‌ها قرار دهد تا از بروز اختلافات جلوگیری شود.
خسارت همگانی در بیمه باربری
خسارت همگانی یکی از مواردی است که تحت پوشش بیمه باربری دریایی قرار می‌گیرد. در صورت وقوع چنین حادثه‌ای، شرکت‌های بیمه موظف‌اند سهم صاحبان بار را در جبران خسارت پرداخت کنند، مشروط بر اینکه محموله تحت پوشش بیمه باشد. فرآیند بیمه خسارت همگانی به صورت زیر است:
1. ارائه اعلامیه خسارت همگانی:
- پس از وقوع حادثه، شرکت کشتیرانی اعلامیه‌ای صادر می‌کند که نشان می‌دهد خسارت همگانی رخ داده است.
- این اعلامیه شامل جزئیات حادثه و اقدامات انجام‌شده می‌شود.
2. ارزیابی خسارت:
- یک ارزیاب خسارت همگانی (General Average Adjuster) منصوب می‌شود تا میزان خسارت و سهم هر ذینفع را تعیین کند.
- شرکت‌های بیمه بر اساس این گزارش تصمیم می‌گیرند که چه مقدار از خسارت را پوشش دهند.
3. پرداخت خسارت توسط بیمه‌گر:
- اگر محموله‌ای تحت بیمه باربری دریایی باشد، شرکت بیمه متعهد به پرداخت سهم بیمه‌گذار در خسارت همگانی خواهد بود.
- صاحبان بار باید مدارک لازم را به بیمه‌گر ارائه دهند تا درخواست آن‌ها بررسی شود.
4. الزام به ضمانت پرداخت:
- تا زمانی که هزینه‌های خسارت همگانی تسویه نشود، محموله‌های متعلق به صاحبان بار ممکن است در بندر توقیف شوند.
- شرکت بیمه معمولاً ضمانت‌نامه خسارت همگانی (General Average Guarantee) را صادر می‌کند که به شرکت کشتیرانی اطمینان می‌دهد هزینه‌های مربوطه جبران خواهند شد.
چالش‌ها و مشکلات مرتبط با خسارت همگانی
با وجود اینکه جنرال اورج (General Average) یک اصل پذیرفته‌شده در حمل‌ونقل دریایی است، اجرای آن با مشکلاتی همراه است. یکی از چالش‌های اصلی، زمان‌بر بودن فرایند تسویه خسارت است، چراکه محاسبه سهم هر ذینفع و بررسی مدارک ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها طول بکشد. علاوه بر این، اختلافات حقوقی میان ذینفعان رایج است، زیرا قوانین خسارت همگانی در کشورهای مختلف متفاوت است و برخی صاحبان بار ممکن است پرداخت سهم خود را به چالش بکشند.
از سوی دیگر، تأثیرات مالی بر صاحبان کالا و بیمه‌گران نیز قابل‌توجه است. در صورتی که محموله تحت پوشش بیمه مناسب نباشد، صاحبان بار ناچارند هزینه‌های سنگینی را از جیب خود پرداخت کنند، درحالی‌که شرکت‌های بیمه نیز ممکن است بررسی‌های طولانی‌مدتی انجام دهند که پرداخت غرامت را به تأخیر بیندازد. همچنین، تا زمانی که تمامی ذینفعان سهم خود را پرداخت نکنند، محموله‌ها ممکن است در بنادر توقیف شوند که این امر می‌تواند موجب افزایش هزینه‌های انبارداری و تأخیر در تحویل کالا شود.
نتیجه گیری
خسارت همگانی یک اصل حقوقی اساسی در حمل‌ونقل دریایی است که در شرایط اضطراری، هزینه‌های نجات کشتی و محموله را به‌طور عادلانه میان تمامی ذینفعان تقسیم می‌کند. این مفهوم همچنان در شرکت‌های کشتیرانی و حمل کانتینری نقش کلیدی دارد و یکی از اصول بنیادی تجارت دریایی محسوب می‌شود. بااین‌حال، اجرای خسارت همگانی چالش‌های متعددی دارد، از جمله فرایندهای زمان‌بر، اختلافات حقوقی، پیچیدگی‌های بیمه‌ای و مشکل توقیف کالاها در بنادر. بنابراین، آگاهی از مقررات بین‌المللی، داشتن بیمه مناسب و همکاری با شرکت‌های کشتیرانی معتبر، می‌تواند از بروز مشکلات احتمالی جلوگیری کند.
خدمات شرکت هنزا ناو دریا در حمل و نقل دریایی
شرکت هنزا ناو دریا (هانزا) با افتخار خدمات مشاوره‌ای و راهکارهای جامع در حوزه حمل و نقل دریایی، زمینی و هوایی ارائه می‌دهد. همچنین، در زمینه حمل بار دریایی نیز آماده‌ایم تا بر اساس نیازهای شما، راهکارهای مناسبی پیشنهاد کنیم. لطفاً در نظر داشته باشید که ارائه این خدمات ممکن است بسته به عواملی نظیر وضعیت‌های عملیاتی، شرایط صنعت و سایر متغیرها نسبت به زمان درخواست سرویس متفاوت باشد. بنابراین، با توجه به نوسانات در نحوه ارائه خدمات در بازار، جهت اطمینان از دریافت سرویس مورد نظر از این مجموعه برای دریافت اطلاعات بیشتر و بررسی شرایط، لطفاً با تیم ما تماس بگیرید.
