آشنایی با انواع بارنامه و راهنامه و ویژگی‌های آن‌ها

راهنامه هوایی (Airway Bill) 

راهنامه هوایی که به آن Airway Bill  یا Air Consignment Note نیز می‌گویند، رسیدی است که توسط شرکت‌های حمل‌و‌نقل بین‌المللی صادر می‌شود. این سند نشان‌دهنده عقد قرارداد حمل بار بین فرستنده و شرکت حمل و نقل بین المللی هوایی است و شامل اطلاعاتی مانند مشخصات کالا، هزینه کرایه، شیوه پرداخت هزینه‌ها در مبدأ و مقصد، نحوه حمل و تحویل کالا و اطلاعات بیمه (در صورت درخواست) می‌شود. 
اطلاعات دقیق مانند نام و نشانی فرستنده و گیرنده، کد فرودگاه‌های مبدأ و مقصد، وزن بار، تعداد بسته‌ها، هزینه‌های حمل، شماره پرواز، و تاریخ پرواز بر روی بارنامه ثبت می‌شوند. بارنامه‌های هوایی قابل معامله نیستند؛ بنابراین سند مالکیت به شمار نمی‌آیند. در مقصد، مالک کالا باید با تحویل بارنامه، قبض انبار را اخذ کند. اطلاعات درج شده در این سند برای برنامه‌ریزی مدت زمان ترخیص کالا و انجام تشریفات گمرکی بسیار مهم هستند.

راهنامه زمینی (Land Waybill) 

راهنامه زمینی مربوط به حمل محوله‌ها از طریق کامیون‌های مختلف حمل‌ونقل بین‌المللی است. این سند همانند سایر بارنامه‌ها توسط شرکت‌های باربری صادر شده و مورداستفاده قرار می‌گیرد. راهنامه زمینی به‌عنوان رسید دریافت بار و عمل می‌کند و در مواقع ادعای خسارت از بیمه به‌عنوان پشتوانه قابل‌استفاده خواهد بود.
این راهنامه به‌صورت رسید به حامل بار داده می‌شود که سرعت رساندن بار به مقصد و عبور آسان از گمرک‌ها را افزایش می‌دهد. فرآیند صدور راهنامه شامل نوشتن اطلاعات دقیق بار، مبدأ و مقصد و اطلاعات فرستنده و گیرنده خواهد بود و در چند نسخه صادر می‌شود. توجه داشته باشید در صورت استفاده از حمل ترکیبی برای مثال هنگام صادرات به مالزی باید از بارنامه دیگری استفاده کنید که در ادامه مقاله به آن نیز می‌پردازیم. 

راهنامه ریلی (SMGS)

راهنامه ریلی در حمل‌و‌نقل بین‌المللی با نام SMGS شناخته می‌شود و نقش مهمی در حفظ نظم و کارایی زنجیره‌های تامین جهانی دارد. SMGS به معنی «توافقنامه حمل‌و‌نقل بین‌المللی کالاها با ریل» است که توسط سازمان OSJD تدوین شده است. این توافقنامه یک سیستم استاندارد برای حمل‌ونقل کالاها از جمله صادرات کود، مواد غذایی، فلزات و سایر کالاها با استفاده از خطوط ریلی را تعیین کرده که به افزایش هماهنگی و ایمنی در ارسال کالاها با قطار کمک می‌کند.
توافق‌نامه SMGS به‌عنوان یک سند غیرقابل انتقال است که فقط به‌نام یک شخص خاص صادر می‌شود. به این معنی که کالاها فقط برای گیرنده تعیین‌شده با نامی که کالاها را سفارش داده، ارسال می‌شوند. با این حال، گیرنده می‌تواند از طریق انتقال حقوق، امکان دریافت مرسوله را به شخص دیگری نیز بدهد.

راهنامه فیاتا (FIATA)

راهنامه فیاتا برای حمل‌ونقل مرکب و همچنین حمل توسط وسیله حمل استفاده می‌شود. در برخی از مواقع همچون واردات و صادرات آثار هنری، مواد شیمیایی یا مواد پلاستیکی و سایر کالاهای تجاری با استفاده از روش‌های حمل متفاوت از مبدأ به مقصد انجام می‌شوند؛ دراین‌صورت می‌توان از راهنامه فیاتا استفاده کرد. فیاتا بزرگترین فدراسیون غیردولتی در حوزه حمل‌ونقل است و بیش از یک‌صد شرکت فورواردری ایرانی عضو وابسته به این سازمان هستند.
فیاتا با هدف افزایش کیفیت خدمات شرکت‌های حمل‌ونقل و تسهیل در حمل‌ونقل مرکب بین‌المللی تاسیس شده است. این سازمان بیش از ۴۰۰۰۰۰ زیر مجموعه و شرکت‌های فورواردی دارد و صدور بارنامه فیاتا برای حمل‌ونقل مرکب در سطح بین‌المللی ضروری خواهد بود.

بارنامه حمل سراسری (Trough Bill of Lading)

بارنامه حمل سراسری (Through Bill of Lading - BOL) یک سند حمل و نقل چند وجهی است که کل مسیر حمل بار از مبدأ تا مقصد را بدون توجه به تغییر حمل‌کنندگان میانی پوشش می‌دهد. این سند شامل جزئیات محموله مانند نوع کالاها، مبدأ، مقصد، روش حمل‌ونقل و سایر موارد است. همچنین بارنامه حمل سراسری باید شامل بارنامه‌های داخلی برای حمل کالا در داخل هر کشور باشد. در زمان صدور این بارنامه حتما حمل دریایی یک از انواع حمل مورد استفاده میباشد. صدور این بارنامه معمولاً توسط فورواردر حمل‌ونقل که مسئولیت محموله را دارد انجام می‌شود.